Ngộ độc thực phẩm hay còn được gọi tên thông dụng
là ngộ độc thức ăn hay trúng thực là các biểu hiện bệnh lý xuất hiện sau khi
ăn, uống và cũng là hiện tượng người bị trúng độc, ngộ độc do ăn, uống phải
những loại thực phẩm nhiễm khuẩn, nhiễm độc hoặc có chứa chất gây ngộ độc hoặc
thức ăn bị biến chất, ôi thiu, có chất bảo quản, phụ gia... nó cũng có thể coi
là là bệnh truyền qua thực phẩm, là kết quả của việc ăn thực phẩm bị ô nhiễm.
Người bị ngộ độc thực phẩm thường biểu hiện qua những triệu chứng lâm sàng như
nôn mửa, tiêu chảy, chóng mặt, sốt, đau bụng....Ngộ độc thực phẩm không chỉ gây
hại cho sức khỏe (có thể dẫn đến tử vong) mà còn khiến tinh thần con người mệt
mỏi.
1. Nguyên nhân và
biện pháp phòng ngừa:
Nguyên nhân gây ngộ độc rất đa dạng nhưng có thể
phân chia thành 4 nhóm chính sau:
* Ngộ độc thực phẩm do ký sinh trùng:
Do vi khuẩn và độc tố của vi khuẩn; do virus; do ký sinh trùng; do nấm mốc và
nấm men.
=> Để đề phòng dạng ngộ độc thực
phẩm này nên chọn thực phẩm tươi, sạch; thực hiện ăn chín, uống chín; không để
thức ăn sống lẫn với thức ăn chín; thức ăn đã nấu chín nên ăn ngay (trong 2 giờ
đầu), phải được bảo quản đúng cách, đun kỹ trước khi sử dụng lại; không sử dụng
thức ăn quá hạn, bị ôi thiu; rửa sạch tay trước khi chế biến, giữ vệ sinh trong
quá trình chế biến; khám sức khỏe định kỳ….
Ảnh minh họa.
* Ngộ độc thực phẩm do thức ăn bị biến chất,
ôi thiu: Một số loại thực phẩm khi để lâu hoặc bị ôi thiu
thường phát sinh ra các loại chất độc (dầu, mỡ dùng đi dùng lại nhiều lần…..).
Các chất này thường không bị phá hủy hay giảm khả năng gây độc khi được đun
sôi.
=> Biện pháp phòng ngừa hữu hiệu
nhất là không sử dụng các loại thực phẩm để lâu ngày, thực phẩm đã có dấu hiệu
thay đổi về mùi, màu sắc, hình dáng (vỏ đồ hộp…)… so với ban đầu.
* Ngộ độc do ăn phải thực phẩm có sẵn chất độc:
Khi ăn phải các thực phẩm có sẵn chất độc rất có thể bị ngộ độc như cá nóc, cá
cóc, mật cá trắm, nấm độc, khoai tây mọc mầm, một số loại quả đậu….
=> Cách phòng ngừa tốt nhất là không
sử dụng các loại thực phẩm được khuyến cáo có khả năng chứa chất độc, các loại
thực phẩm lạ.
Cá nóc (Ảnh minh họa).
* Ngộ độc thực phẩm do nhiễm các chất hóa học:
Do ô nhiễm kim loại nặng (thực phẩm được nuôi trồng, chế biến tại các khu vực
mà nguồn nước, đất bị ô nhiễm các loại kim loại nặng); do dư lượng thuốc bảo vệ
thực vật, thuốc thú y; do phụ gia thực phẩm; do các chất phóng xạ.
=> Việc phòng ngừa dạng ngộ độc này
rất phức tạp do các dấu hiệu nhận biết rất phức tạp và tiềm ẩn trong thực phẩm
mà khó đánh giá, phát hiện bằng mắt thường. Biện pháp phòng ngừa hữu hiệu nhất
là chọn mua các loại thực phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đọc kỹ các thông
tin trên nhãn, thông tin liên quan đến thực phẩm; vệ sinh thực phẩm kỹ trước
khi chế biến, nấu chín, mở vung khi đun nấu…
Rau sống chưa được rửa sạch cũng
là một nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm.
Ngoài ra cần kết hợp các biện pháp quản lý mang
tính vĩ mô về quản lý và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú ý, các loại
phụ gia thực phẩm, chất bảo quản….
2. Cách nhận biết một người bị ngộ độc
thức ăn:
Sau khi ăn hay uống một
thực phẩm bị nhiễm độc (sau vài phút, vài giờ, thậm chí có thể sau một ngày),
người bệnh đột ngột có những triệu chứng: buồn nôn và nôn ngay, có khi nôn cả
ra máu, đau bụng, đi ngoài nhiều lần (phân nước, có thể lẫn máu), có thể không
sốt hoặc sốt cao trên 38oC.
3. Cách sơ cứu khi bị ngộ độc thực phẩm:
- Loại bỏ nhanh chóng hết các chất độc trong cơ thể
bằng cách cho bệnh nhân uống nước, tiếp theo là kích thích cơ học vào cổ họng
bằng ngón tay chặn xuống lưỡi cho đến khi nôn được.
Lưu ý:
Chỉ gây nôn khi bệnh nhân còn tỉnh, khi nôn vị trí đầu nằm nghiêng, trường hợp
cần thiết lưu giữ lại ít thứ đã nôn ra để xét nghiệm.
- Trong trường hợp không nôn được, cho người bệnh
uống than hoạt tính. Tác dụng của than hoạt tính là hút các chất độc ngăn
không cho chất độc thấm vào máu.
- Sau khi nôn hoặc đi ngoài nên cho bệnh nhân uống
hết 1 lít nước pha với một gói orezol hoặc nếu không có sẵn gói orezol thì có
thể pha 1/2 thìa cà phê muối cộng với 4 thìa cà phê đường trong 1 lít
nước.
Dung dịch Orezol (Ảnh minh
họa).
- Trường hợp bị tiêu chảy không nên uống thuốc hãm
lại, nên để bệnh nhân càng đi hết càng tốt.
Đối với bệnh nhân ngộ độc nhẹ sau khi nôn và đi ngoài thải hết chất độc sẽ bình
phục, không nên ăn thức ăn cứng sau đó, mà nên cho ăn cháo nhẹ.
Đối với trường hợp sau khi sơ cứu chưa bình phục
ngay và có hiện tượng tím tái, khó thở ….cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ
sở y tế gần nhất để rửa ruột và có những điều trị cần thiết.
Ảnh minh họa.
Thực phẩm luôn có một ý
nghĩa quan trọng đối với sức khỏe con người, sử dụng thực phẩm không hợp vệ
sinh, không an toàn đều có thể bị ngộ độc. Hiểu rõ được nguyên nhân gây ngộ độc
thức ăn và các biện pháp phòng tránh là vấn đề cần thiết để bảo vệ sức khỏe của
bản thân, gia đình và mọi người trong xã hội./.